Idioma chamorro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chamorro
Chamoru
Atras denominacions:
Parlau en: Guam, Islas Marianas d'o Norte, Palau y Estaus Federaus de Micronesia
Rechión: {{{territorios}}}
Etnia:
Parladors: 20–30 millons
Posición: [1] (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Austronesia

 Malayo-polinesia
  Sulawesi-polinesia
   Chamorro

Estatus oficial
Oficial en: Guam
Islas Marianas d'o Norte
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1 ch
ISO 639-2 cha
ISO 639-3 cha
SIL
Situación d'o chamorro

L'idioma chamorro (autoglotonimo: chamoru) ye a luenga fablada en a isla de Guam y en as islas Marianas d'o Norte an comparte a oficialidat con l'anglés. En cualques fogars en as Carolinas, sobre tot en Yap y Ponapé, tamién se sigue utilizando y ye oficialment reconoixiu. Istas islas d'Oceanía estioron vincladas a Espanya dende 1521 dica 1898-1899. Tamién usan a luenga, en os Estaus Unius, cualques inmigrants y descendients d'istas islas. Ye una luenga malayo-polinesia, en a familia austronesia, y tiene muitas influyencias d'o espanyol, habendo plegau a considerar-se que o chamorro fablau a zaguerías d'o sieglo XIX yera un criollo de base espanyola.

Ye una luenga aglutinant, permitindo que as radices sían modificadas por un numero ilimitau d'afixos. Por eixemplo, manmasanganenñaihon "(plural) fablar un rato (con/a)" viene d'o prefixo de plural man-, l'intensificador de pasau ma-, a radiz verbal sangan, o sufixo i "a, ta" (que en iste caso cambia o suyo timbre a y) con a consonant anyadida n y o sufixo ñaihon "una chicota cantidat de tiempo". Asinas pues "In manmasanganenñaihon gui'" significa "Le estiemos fablando un rato".

Igual que o espanyol tamién tiene en o suyo alfabeto a letra ñ y gran cantidat de vocabulario procedent d'o espanyol (aproximadament o 50 % d'as radices d'as palabras). Manimenos, cualques autors consideran que isto no lo converte en un criollo d'o espanyol, ya que o chamorro gosa usar os ampres a lo estilo micronesio (por eixemplo: bumobola, "chugar con a bola u pilota" con l'infixo verbalizant -um- y a reduplicación d'a primera silaba d'a radiz).

Aproximadament i hai bels 50 000 fablants de chamorro a o largo de Guam, Saipán, Tinián, Rota, Yap, Ponapé y atras partis d'Estaus Unius.

As luengas mas amanadas a o chamorro se troban en as Filipinas, si bien cualques lingüistas consideran a lo chamorro como una luenga aislada dentro d'a familia malayo-polinesia.

O numero de fablants de chamorro ha baixau en os zaguers anyos, y por lo cheneral, entre os chóvens amuestra cada vegada mas influyencia de l'anglés, y tienden a mezclar chamorro y anglés en a conversación. En Guam (clamau Guåhan por os fablants de chamorro) o numero de fablants nativos ha disminuyiu dende o zaguer decenio, mientres que en as Marianas d'o Norte os chóvens agún fablan l'idioma con fluidez.


Developed by StudentB